Tác động của chính sách thuế đối ứng Hoa Kỳ và cơ hội 90 ngày cho doanh nghiệp Việt Nam
Trong bối cảnh quan hệ thương mại toàn cầu diễn biến phức tạp, việc Hoa Kỳ ban hành chính sách thuế đối ứng mới đã và đang đặt ra nhiều thách thức đối với nền kinh tế Việt Nam. Trước tình hình này, ngày 11 tháng 4 năm 2025, Trường Đại học Kinh tế - Luật (UEL), Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ và tác động đến Việt Nam”. Sự kiện không chỉ thể hiện vai trò của một cơ sở đào tạo có trách nhiệm xã hội cao, mà còn phản ánh định hướng kết nối giữa lý luận và thực tiễn trong đào tạo, nghiên cứu khoa học.
Ngày 2 tháng 4 năm 2025, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp công bố mức thuế đối ứng 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, với thời điểm dự kiến có hiệu lực là ngày 9 tháng 4 cùng năm. Tuy nhiên, đúng vào thời điểm ban hành, Chính phủ Hoa Kỳ quyết định tạm hoãn chính sách này trong vòng 90 ngày, với điều kiện các quốc gia liên quan không áp dụng biện pháp trả đũa thương mại đối với Hoa Kỳ. Quyết định này được giới chuyên gia nhận định là “cơ hội vàng” để Việt Nam điều chỉnh chiến lược xuất khẩu và củng cố năng lực tuân thủ thương mại.
Tại tọa đàm, ThS.LS. Nguyễn Tiến Hòa – luật sư cao cấp của Công ty Luật TNHH ASL – nhận định rằng chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ có thể tạo ra một làn sóng biến động sâu rộng trong thương mại quốc tế, và so sánh tình hình hiện tại với “một sân khấu đầy kịch tính”. Ông cũng cho rằng mức thuế suất 46% mang tính trừng phạt, dù được phía Hoa Kỳ biện minh là cách tiếp cận “tương hỗ” và “có thiện chí”.
TS. Vũ Kim Hạnh Dung – Trưởng Bộ môn Luật Thương mại quốc tế, Khoa Luật Kinh tế, UEL – phân tích rằng mức thuế này được tính toán dựa trên tỷ lệ thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, sau đó chia đôi và làm tròn. Dù đây là phương pháp có vẻ mang tính kỹ thuật, nhưng về bản chất lại dễ gây thiệt hại lớn cho phía bị áp thuế, đặc biệt khi xét đến đặc điểm cấu trúc kinh tế và mức độ phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ của nhiều ngành hàng xuất khẩu Việt Nam.
Ông Trần Ngọc Bình – Trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực TP.HCM, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương – nhấn mạnh rằng thuế đối ứng là một công cụ phòng vệ thương mại mới được Hoa Kỳ áp dụng. Mục tiêu chính là ngăn chặn hành vi lẩn tránh xuất xứ và gian lận thương mại. Trong khi vấn đề gian lận xuất xứ có thể xử lý thông qua tăng cường kiểm tra và siết chặt nguyên liệu đầu vào, thì lẩn tránh xuất xứ lại yêu cầu một chiến lược tinh tế hơn, nhằm tránh làm tổn hại đến mối quan hệ với các đối tác thương mại khác.
Trong bối cảnh này, doanh nghiệp Việt Nam được khuyến nghị tận dụng khoảng thời gian 90 ngày để chủ động rà soát lại chuỗi cung ứng, đánh giá lại cấu trúc chi phí, và điều chỉnh hợp đồng với đối tác nước ngoài. Đồng thời, cần tối ưu hóa quy trình sản xuất nhằm gia tăng giá trị nội địa và giảm thiểu rủi ro từ các chính sách thuế quan khắt khe. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc xuất xứ, đặc biệt khi khai báo theo mẫu Form B – mẫu được áp dụng phổ biến trong giao dịch thương mại với Hoa Kỳ trong điều kiện hai nước chưa có Hiệp định Thương mại Tự do (FTA).
Tọa đàm tại UEL không chỉ là nơi tập hợp các chuyên gia, đại diện cơ quan quản lý và doanh nghiệp thảo luận chuyên sâu, mà còn tạo điều kiện để sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh tiếp cận các vấn đề thực tiễn đang diễn ra trên thị trường quốc tế. Theo PGS.TS Ngô Hữu Phước – Phó Trưởng khoa phụ trách Khoa Luật Kinh tế – buổi tọa đàm góp phần khẳng định vai trò thiết yếu của ngành Luật và Luật Kinh tế trong việc định hình chính sách, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực ứng phó trước những biến động của môi trường pháp lý toàn cầu.
