Pháp luật và công nghệ mới: cần những cơ chế cụ thể hơn
Sự phát triển của công nghệ số tác động mạnh mẽ lên mọi mặt của đời sống, trong đó có hệ thống pháp luật. Trí tuệ nhân tạo, trợ lý ảo, tài sản số… dần xuất hiện trong luật và được ứng dụng trực tiếp vào các hoạt động pháp lý. Hội thảo khoa học “Pháp luật và công nghệ mới” tổ chức tại Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG-HCM (UEL) sáng 16/4/2025 đã thảo luận và đóng góp nhiều ý kiến chuyên sâu.
Hội thảo khoa học “Pháp luật và Công nghệ mới” vừa được tổ chức tại Trường Đại học Kinh tế - Luật (UEL), thu hút sự quan tâm và tham gia đông đảo của các luật gia thuộc Chi hội Luật gia UEL, giảng viên, sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh, cùng nhiều luật gia từ các chi hội, hội luật gia trực thuộc Hội Luật gia TP.HCM, giảng viên các cơ sở đào tạo luật, đại diện các tổ chức hành nghề luật và doanh nghiệp.
Tại hội thảo, ThS Lưu Minh Sang đến từ Khoa Luật, UEL, đã trình bày tham luận xoay quanh nội dung hoàn thiện cơ chế 'sandbox' – cơ chế thử nghiệm có kiểm soát – trong Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số. Theo ThS Sang, sandbox là một công cụ pháp lý đặc biệt nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới trong môi trường thực tế nhưng được miễn một số quy định pháp lý, giúp đánh giá hiệu quả và kiểm soát rủi ro trước khi triển khai chính thức.
Tuy nhiên, các quy định về cơ chế sandbox trong dự thảo luật vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng. ThS Sang nhấn mạnh sự cần thiết của việc làm rõ các khái niệm pháp lý liên quan, tiêu chí lựa chọn sản phẩm, dịch vụ được thử nghiệm, cùng các quy định về bảo vệ người tiêu dùng, miễn trừ trách nhiệm pháp lý và nghĩa vụ tuân thủ. Ông cho rằng việc thống nhất các quy định này là điều kiện tiên quyết để cơ chế sandbox phát huy hiệu quả, hỗ trợ quá trình chuyển đổi số và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Trong một phiên thảo luận sôi nổi về mối quan hệ giữa pháp luật và công nghệ mới, PGS.TS Đoàn Thị Phương Diệp từ Khoa Luật UEL đã chỉ ra rằng trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng phổ biến và có thể tiếp cận rộng rãi với người dân. AI không chỉ hỗ trợ giải đáp thắc mắc mà còn có khả năng cung cấp lời khuyên pháp lý, điều vốn trước đây chỉ có thể do con người thực hiện.
Luật gia Ung Thị Xuân Hương – Chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM, nguyên Chánh án TAND TP.HCM – cũng chia sẻ rằng hệ thống Tòa án đã bắt đầu ứng dụng phần mềm Trợ lý ảo, giúp giảm tải đáng kể khối lượng công việc cho cán bộ, công chức ngành Tòa án. Đây là minh chứng rõ rệt cho thấy AI đang thâm nhập sâu vào lĩnh vực pháp luật.
Trước xu thế phát triển nhanh chóng của công nghệ, đặc biệt là AI, sinh viên Đoan Trang – ngành Luật dân sự – đã bày tỏ lo ngại về khả năng AI sẽ thay thế nhiều vị trí công việc trong lĩnh vực luật. Đoan Trang đề xuất rằng UEL nên phát triển một chương trình đào tạo tích hợp giữa luật và công nghệ nhằm giúp sinh viên thích nghi với bối cảnh mới và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Phản hồi lại đề xuất này, PGS.TS Ngô Hữu Phước – Phó Trưởng khoa phụ trách Khoa Luật Kinh tế, UEL – cho biết đây là định hướng phát triển phù hợp và đã được Khoa Luật quan tâm, nghiên cứu. Qua khảo sát chương trình đào tạo tại 30 trường đại học trên thế giới, ông cho biết phần lớn các trường đều có ngành học tích hợp giữa luật và công nghệ. Vì vậy, việc xây dựng chương trình đào tạo ngành Luật và Công nghệ mới tại UEL là xu hướng tất yếu và sẽ được triển khai trong thời gian tới.
Ngoài các chủ đề trên, hội thảo cũng ghi nhận nhiều bài tham luận và thảo luận sâu sắc liên quan đến các vấn đề pháp lý hiện đại như AI tạo sinh và quyền tiếp cận công lý, tác động của AI đến Trung tâm Dữ liệu và Blockchain. Các nội dung này không chỉ có ý nghĩa thực tiễn cao mà còn đóng góp tích cực cho việc hoàn thiện Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số – một bước đi quan trọng hướng đến việc xây dựng khung pháp lý hiện đại, hiệu quả, cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và yêu cầu quản lý nhà nước.
Kết thúc hội thảo, Ban tổ chức cho biết sẽ tổng hợp toàn bộ các tham luận, ý kiến đóng góp từ các đại biểu để biên soạn thành kỷ yếu và sách chuyên khảo. Đây sẽ là nguồn tư liệu quan trọng phục vụ cho công tác nghiên cứu, giảng dạy và ứng dụng pháp luật trong bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển mạnh mẽ, góp phần định hình nền pháp luật phù hợp với thời đại số.
